Sakramenty święte
„Sakramenty są skutecznymi znakami łaski, ustanowionymi przez Chrystusa i powierzonymi Kościołowi. Przez te znaki jest nam udzielane życie Boże. Obrzędy widzialne, w których celebruje się sakramenty, oznaczają i urzeczywistniają łaski właściwe każdemu sakramentowi. Przynoszą one owoc w tych, którzy je przyjmują z odpowiednią dyspozycją”.
Sakramenty święte przeznaczone są dla żywych i dla wierzących.
Uznajemy siedem sakramentów świętych:
– chrzest (łac. baptismum)
– bierzmowanie (s. zstąpienia Ducha Świętego) (confirmatio)
– ucharystia (eucharistia)
– pokuta (spowiedź, s. pojednania) (paenitentia)
– namaszczenie chorych (unctio infirmorum)
– kapłaństwo (sacri ordines)
– małżeństwo (matrimonium)
Skuteczność sakramentów należy do dziedziny misterium. Jeżeli zostały udzielone zgodnie z rytuałem przez upoważnioną osobę, sakramenty są ważne „ex opere operato” (same w sobie, same przez się), czyli niezależnie od sprawiedliwości udzielającego (szafarza) i przyjmującego sakrament. Chrzest i bierzmowanie należą do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Są przyjmowane tylko raz i wiążą się na ogół z narodzinami i wejściem w okres dojrzałości. Eucharystia – najważniejszy sakrament – jest znakiem pożywienia i wspólnoty; pokuta – misterium przebaczania grzechów, a namaszczenie chorych – misterium pomocy w chorobie. Kapłaństwo upoważnia chrześcijanina do wypełniania urzędu kapłańskiego, a małżeństwo upoważnia dwoje ludzi do założenia chrześcijańskiego związku małżeńskiego. Skutki sakramentów zależą jednak także od dyspozycji tego, kto je przyjmuje.
Podział sakramentów
Sakramenty, które można przyjąć raz w życiu, czyli niepowtarzalne (chrzest, bierzmowanie, małżeństwo, święcenia (potocznie kapłaństwo) i takie, które można przyjąć wiele razy, czyli powtarzalne (Eucharystia, pokuta, namaszczenie chorych).
Sakramenty, które można przyjąć tylko w stanie łaski uświęcającej – tzw. sakramenty żywych (bierzmowanie, Eucharystia, namaszczenie chorych, święcenia (potocznie kapłaństwo), małżeństwo) i takie, które przyjmuje się dla zgładzenia grzechów – tzw. sakramenty umarłych (chrzest, pokuta).
Sakramenty wtajemniczenia chrześcijańskiego (chrzest, bierzmowanie, Eucharystia), sakramenty uzdrowienia (pokuta, namaszczenie chorych), sakramenty w służbie komunii i posłania wiernych (święcenia (potocznie kapłaństwo), małżeństwo).
Skuteczność i znaczenie sakramentów
W teologii katolickiej skuteczność sakramentów należy do dziedziny misterium. Jeżeli zostały udzielone zgodnie z rytuałem przez upoważnioną osobę, sakramenty są ważne „ex opere operato” (same w sobie, same przez się), czyli niezależnie od sprawiedliwości udzielającego (szafarza) i przyjmującego sakrament. Chrzest i bierzmowanie należą do sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Są przyjmowane tylko raz i wiążą się na ogół z narodzinami oraz wejściem w okres dojrzałości. Eucharystia – najważniejszy sakrament – jest znakiem pożywienia i wspólnoty; pokuta – misterium przebaczania grzechów, a namaszczenie chorych – misterium pomocy w chorobie. Kapłaństwo upoważnia chrześcijanina do wypełniania urzędu kapłańskiego, a małżeństwo upoważnia dwoje ludzi do założenia chrześcijańskiego związku małżeńskiego. Skutki sakramentów zależą jednak także od dyspozycji tego, kto je przyjmuje (ex opere operantis – na podstawie tego, czego dokonał działający).
Kościół uczy, że:
- sakramenty zostały ustanowione przez samego Jezusa Chrystusa,
- Kościół jest upoważniony do zarządzania sakramentami,
- są one konieczne do zbawienia,
- są nośnikami łaski, pośredniczą przy jej udzielaniu.
Sakramenty towarzyszą kluczowym etapom życia człowieka. Narodziny – Chrzest. Samoświadomość moralna – Pokuta. Znacząca odpowiedzialność za siebie – Bierzmowanie. Wybór własnej drogi odrębnej od rodziców – Małżeństwo lub Kapłaństwo. Doświadczenie fizycznego zagrożenia życia – Namaszczenie Chorych. Całemu zaś życiu towarzyszy Eucharystia, czyli Pokarm na drogę do zbawienia.
Zasadniczo, aby przyjąć konkretny sakrament, wymagana jest wiarygodna prośba, odpowiednie przygotowanie i brak przeszkód ze strony prawa kościelnego. Natomiast zadaniem udzielających je, czyli szafarzy, jest troska o właściwą dyspozycję moralną przyjmujących i zrozumiałość wykonywanych czynności i wypowiadanych słów.
Samo słowo „sakrament” używane w języku polskim wywodzi się wprost z łaciny, gdzie sacramentum znaczy w kontekście religijnym: uświęcenie, środek uświęcający, dający rzecz świętą, świętość, znak święty, obrzęd religijny, a także tajemnica, nauka i wyznanie wiary oraz objawienie. Znaczenia powyższe nie wyczerpują jednak faktycznego rozumienia tego pojęcia. Słowo to było bowiem używane także w terminologii świeckiej, gdzie oznaczało kwotę pieniężną, zakład, zastaw, poręczenie finansowe, kaucję, proces sądowy, przysięgę, uroczyste zobowiązanie i służbę wojskową. Mogłoby się więc wydawać, iż termin ten został przejęty przez chrześcijaństwo ze słownictwa świeckiego, w którym był w powszechnym użyciu.
Wiadomo, że słowo sacramentum używane w teologii jest tłumaczeniem greckiego słowa mysterion, oznaczającego tajemnicę, naukę tajemną, obrzęd liturgiczny bądź misteria kultyczne.
Połączenie w sakramentach elementu widzialnego (znaku) i niewidzialnego (łaska) sprawia, że służą one w dużej mierze pomocą ku temu, aby wyrażać i umacniać osobistą wiarę każdego chrześcijanina. Ułatwiając tym samym oddawanie czci Bogu; przemieniają i dokonują uświęcenia człowieka; budują i wzmacniają Wspólnotę Kościoła. Dzięki sakramentom uczestniczymy w posłaniu Chrystusa do świata.
Wszystkie sakramenty jako misteria Kościoła, przez które zgodnie z wolą Chrystusa dokonuje się nasze zbawienie, nawiązują do Wcielenia, śmierci krzyżowej i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i łączą nas z ciągle działającą Boską mocą. Szczególne miejsce wśród tych obrzędów zajmują Chrzest i Eucharystia, co nie znosi ani w niczym nie pomniejsza bezwzględnej wartości pozostałych sakramentów.
Kościół deklaruje swą łączność ze wszystkimi wiernymi pozostającymi w prawowiernej, katolickiej i apostolskiej wierze. Kościół nie odmawia ochrzczonym posług religijnych.
