Starokatolicyzm
Kościół starokatolicki oznaczał w pierwszej połowie XVIII wieku archidiecezję Utrecht. Dzisiaj Kościół starokatolicki nie obejmuje jednej denominacji. Wyznanie starokatolickie to liczne Kościoły, które swą eklezjalność opierają na katolickiej zasadzie sukcesji apostolskiej, katolickim wyznaniu wiary i starokatolickiej teologii. W powstaniu Kościoła starokatolickiego można wyróżnić trzy etapy:
Pierwszy z nich stanowi liczący już ponad 250 lat historii i tradycji Kościół Utrechcki, który dzięki wiernemu trwaniu przy wierze i ustroju zachodniego Kościoła katolickiego stał się kościołem macierzystym dla powstałych później wspólnot starokatolickich.
Etap drugi stanowią Kościoły powstałe na tle sporów doktrynalnych po roku 1870 w wyniku obaw znacznej części duchowieństwa i wiernych Kościoła rzymskokatolickiego o zachowanie nienaruszonego depozytu wiary. Kościoły te nie przyjęły nowych uchwał Soboru Watykańskiego I o uniwersalnej jurysdykcji biskupa Rzymu i o jego nieomylności w kwestiach wiary i moralności, ponieważ uchwały te nie mają uzasadnienia w Piśmie Świętym i tradycji Kościoła pierwszego tysiąclecia. Do Kościołów tych należy Kościół Starokatolicki w Niemczech, Kościół Chrześcijańskokatolicki w Szwajcarii oraz Kościół Starokatolicki w Austrii.
Trzeci etap stanowią Kościoły zorganizowane na przełomie XIX i XX wieku oraz po pierwszej wojnie światowej w Stanach Zjednoczonych i Europie Wschodniej z powodów narodowościowych i patriotycznych. Kościoły te uznały starokatolickie zasady wiary mimo utrzymania rzymskokatolickich zwyczajów religijnych i form liturgicznych. Kościół Utrechcki uznany przez państwo holenderskie jako Kościół Rzymskokatolicki Starobiskupiego Kleru swą genezą sięga czasów Św. Willibrorda, anglosaskiego mnicha, który w 695 roku został pierwszym arcybiskupem Utrechtu.
Biskupi utrechccy już w średniowieczu wyróżniali się daleko idącą niezależnością od Rzymu. Kultywowali miejscowe tradycje, domagali się rozpowszechniania biblii w języku holenderskim, oraz posiadali zatwierdzone w roku 1145 przez cesarza prawo wyboru biskupów przez kapitułę. Po roku 1517 napięcia i konflikty religijne w Niderlandach wystąpiły z dużym nasileniem. Reformacja zyskuje tu wielu zwolenników. W 1566 roku doszło w Holandii do narodowego powstania przeciwko panowaniu Hiszpanii, która była w tym czasie główną ostoją katolicyzmu. Niszczono kościoły i klasztory. Napadano na duchownych. Powstańcze władze holenderskie zabroniły odprawiania nabożeństw katolickich, a katolicy podejrzewani byli o współpracę z zaborcą. Kościół katolicki działał w podziemiu. Pokój został zawarty dopiero w roku 1648. Od początku sytuację utrudniała kuria rzymska, przysyłając do Holandii jezuitów, którzy zgodnie z regułą swojego zakonu oddani byli papieżowi, bezkrytycznej dogmatyce średniowiecznej i kazuistycznej nauce moralnej. Jezuici lekceważyli wskazania arcybiskupa Utrechtu i uważali, że pod wpływem Reformacji cała Holandia stała się terenem misyjnym. Szybko zrazili do siebie miejscowe katolickie duchowieństwo diecezjalne oraz krajowe kierownictwo kościelne, które trzymało się starokościelnych praw autonomii narodowej, a w nauce wiary zasad niepodzielonego Kościoła.
Jednak głównym powodem powstania niezależnego od Rzymu Kościoła Utrechtu było oskarżenie przez jezuitów holenderskich katolików w osobie arcybiskupa Piotra Codde o sprzyjanie jansenizmowi. Biskup Jansen w swoim dziele Augustinus wydanym pośmiertnie w roku 1640 starał się rozwiązać kwestię stosunku łaski Bożej do wolnej woli człowieka oraz zaatakował jezuicką interpretację etyki katolickiej. Ośrodkiem jansenizmu stały się klasztory w Port Rogal. W 1653 roku wybrane zdania z dzieła Augustinus zostały uznane za heretyckie i potępione przez papieża Innocentego X.
W 1656 papież Aleksander VII ponownie potępił wybrane zdania z dzieła Augustinus. Wobec potępienia dzieła Jansena jego zwolennicy odmówili posłuszeństwa papieżowi. Po ugodzie Ludwika XIV z papieżem janseniści uchodząc przed prześladowaniami opuścili Port Royal i przenieśli się głównie do Holandii. Jansenizm został ostatecznie potępiony przez papieża Klemensa XI bullą Unigenitus. Z powodu oskarżenia o jansenizm Piotr Codde nie otrzymał tytułu arcybiskupa Utrechtu, lecz arcybiskupa Sebasty z obowiązkiem administrowania Kościołem w arcybiskupstwie Utrechtu. Tytuł arcybiskupa Utrechtu miał otrzymać dopiero po ewentualnej zmianie sytuacji politycznej w kraju. Jednak w roku 1702 został przez papieża suspendowany a w roku 1704 usunięty z Urzędu. Na jego miejsce wbrew obowiązującemu prawu wyznaczono wikariusza apostolskiego. Jednakże duchowieństwo holenderskie nie uznało tej zmiany. Po śmierci arcybiskupa Piotra Codde Rzym i Kapituła Utrechcka nie mogły dojść do porozumienia co do osoby nowego arcybiskupa.
W 1719 roku w drodze do Persji przybył do Amsterdamu biskup Babilonu Dominik Maria Varlet, który udzielał sakramentów pozbawionym biskupa holenderskim katolikom. Został za to uznany za winnego nieposłuszeństwa wobec Rzymu i zawieszony w urzędzie. Biskup Varlet powrócił z Persji do Amsterdamu i starał się nakłonić Kapitułę Utrechcką do wyboru nowego biskupa. W dniu 23 kwietnia 1723 roku Kapituła Utrechcka na mocy przysługującego jej prawa wybrała na stanowisko arcybiskupa Utrechtu Corneliusa van Steenovena i powiadomiła papieża o wyborze. Gdy jednak nie doczekano się zatwierdzenia wyboru przez papieża nastąpił rozłam między Kościołem Utrechtu a Rzymem.
Elekt Cornelius van Steenoven otrzymał sakrę biskupią W dniu 15 października 1724 roku z rąk biskupa Dominika Marii Arleta, przy poparciu znacznej części społeczeństwa katolickiego. W ten sposób Kościół Utrechcki obronił swoje prawo wyboru arcybiskupa, zachowując następstwo apostolskie. Kościół Utrechtu nie wyrzekł się niczego z tradycyjnej wiary i uważa się za prawowitego następcę starego Kościoła krajowego, sięgającego czasów Św. Willibrorda. Rozłączenie z Rzymem nastąpiło z przyczyn kościelno-prawnych, a nie dogmatycznych. Kościół Utrechtu nigdy nie przyjął nauki jansenistycznej a jedynie stawał w obronie prześladowanych jansenistów i podzielał ich poglądy dotyczące dyscypliny kościelnej i sprawowania sakramentów św. Po rozłamie z Rzymem Kościół Utrechcki stworzył samodzielną organizację kościelną.
W roku 1724 zorganizowano Arcybiskupie Seminarium Duchowne w Amersfoort. Reaktywowano również stare siedziby biskupie w Haarlemie i Deventer.
W trosce o zachowanie tradycyjnej wiary katolickiej, Kościół Utrechcki nie przyjął dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny ogłoszonego przez papieża Piusa IX bullą Ineffabilis Deusw roku 1854, oraz dogmatów uchwalonych na Soborze Watykańskim I o uniwersalnej jurysdykcji biskupa Rzymu oraz o jego nieomylności w kwestiach wiary i moralności.
Po Soborze Watykańskim I Kościół Utrechcki przyszedł z pomocą kościelną nowo powstałym Kościołom Starokatolickim w Niemczech, Szwajcarii i innych krajach. W roku 1889 powstaje Unia Utrechcka Kościołów Starokatolickich. Odtąd w Kościele Utrechckim następuje szereg istotnych zmian. W roku 1910 wprowadzono język ojczysty do liturgii Mszy Św. W roku 1922 zniesiono obowiązkowy celibat duchownych.
W wyniku pracy teologów nastąpiła w Kościele głęboka odnowa myśli teologicznej a przestarzała polemika ustąpiła miejsca ekumenicznej postawie Kościoła Utrechckiego.
Od roku 1966 trwa dialog ekumeniczny miedzy Kościołem Rzymskokatolickim a Kościołem Starokatolickim w Holandii. W wyniku tego dialogu w oficjalnych oświadczeniach strona rzymskokatolicka podkreśliła, że narodowe hierarchiczne aspiracje Kościoła Utrechckiego były uzasadnione. Również wobec jansenizmu Rzym nie utrzymuje już w mocy zarzuty o dogmatycznej herezji, a tym samym zarzut stawiany często Kościołowi Utrechtu uznaje za bezprzedmiotowy.
Starokatolicka Arcybiskupia Kapituła Utrechcka wznowiła przerwany w 1893 roku zwyczaj zawiadamiania Rzymu o wyborze i konsekracji każdego nowego arcybiskupa Utrechtu i innych biskupów.
Alumni Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Amersfoort mogą odbywać studia na Ekumenicznym Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Utrechckiego.
W 1889 roku biskupi starokatoliccy Holandii, Niemiec, Szwajcarii i Austrii zawarli umowę do której w późniejszym czasie przystąpiły Kościoły starokatolickie powstałe na przełomie XIX i XX wieku, oraz po pierwszej wojnie światowej w Stanach Zjednoczonych i Europie wschodniej.
Umowa ta tworzy Unię Utrechcką Kościołów Starokatolickich, która jest wolnym związkiem samodzielnych krajowych Kościołów Starokatolickich, uznających te same zasady wiary, ustroju i służby Bożej. Umowa ta stwierdza, że Kościoły kierowane i reprezentowane przez biskupów zjednoczonych w Unii Utrechckiej pozostają ze sobą w pełnej wspólnocie kościelnej. Podstawą wspólnoty jest Utrechcka Deklaracja Wiary z roku 1889 oraz wspólna katolickość urzędu i kultu.
Dla utrzymania wspólnoty kościelnej biskupi zbierają się regularnie jako Międzynarodowa Konferencja Biskupów Starokatolickich ( MKBS). Jest to najwyższy organ Unii. Do kompetencji MKBS należą wszystkie sprawy dotyczące utrzymania wspólnoty Kościołów Starokatolickich, oraz stosunków z innymi Kościołami. MKBS nie sprawuje samodzielnej jurysdykcji w poszczególnych Kościołach. Każdy biskup jest zobowiązany do realizacji w swoim kościele postanowień MKBS.
Międzynarodowa Konferencja Biskupów Starokatolickich jest upoważniona do zajmowania stanowiska w spornych kwestiach wiary i moralności, składania w imieniu Wspólnoty Kościołów Starokatolickich deklaracji w sprawach zasad wiary wobec innych Kościołów oraz do zawierania porozumień z innym Kościołami o wzajemnych stosunkach Kościelnych w oparciu o zasady wymienione w Utrechckiej Deklaracji Wiary. W tych sprawach biskupi mają działać za zgodą swoich Kościołów.
Deklaracje w kwestiach wiary i moralności powinny być podane do publicznej wiadomości w Kościołach kierowanych i reprezentowanych przez biskupów zjednoczonych w MKBS jako ich orzeczenia doktrynalne. Zgodnie z umową biskupi udostępniają sobie nawzajem swoje rozporządzenia urzędowe, listy pasterskie, aktualne rejestry duchownych, protokoły swoich synodów i inne dokumenty oraz wzajemnie informują się o dokonanych w ich Kościołach wyborach i konsekracjach biskupów. Dokument zastrzega, by biskupi nie podejmowali żadnych zobowiązań wobec innych Kościołów bez wcześniejszej zgody MKBS. W szczególności biskupi są zobowiązani do nieudzielania sakry biskupiej innym Kościołom oraz do nie uczestniczenia w nakładaniu rąk bez zgody MKBS. Odejście biskupa i jego Kościoła od zasad zawartych w Deklaracji Utrechckiej oraz wspólnej biskupom starokatolickim i ich Kościołom katolickości urzędu i kultu może spowodować utratę członkostwa w MKBS.
Obrady Międzynarodowej Konferencji Biskupów Starokatolickich przebiegają zgodnie z regulaminem. Regulamin ten stanowi, że prezydentem MKBS jest Arcybiskup Utrechtu, który przewodniczy w jej obradach. Biuro Konferencji tworzą prezydent, sekretarz i kwestor. Sekretarz i kwestor są wybierani spośród uprawnionych do głosowania członków MKBS na okres 6 lat. Biuro prowadzi urzędową listę biskupów i Kościołów należących do Unii Utrechckiej oraz listę tych Kościołów, które powinny powiadamiać Unię Utrechcką o wakacie i obsadzeniu na nowo stolicy biskupiej. Konferencja zbiera się przynajmniej raz w roku. Obrady MKBS są poufne, ale istnieje możliwość wydawania oficjalnych komunikatów. Po powstaniu Unii Utrechckiej doszło do zwołania I Międzynarodowego Kongresu Starokatolików w Kolonii w dniach 11-14 września 1890 roku. Odtąd Kongresy odbywają się co 4-5 lat. Zadania i cele kongresów sprecyzowano na II Międzynarodowym Kongresie Starokatolików w Lucernie i wydanym przez Kongres dokumencie stwierdzono, że Kongres nie ma prawa ani też nie stawia sobie zadania rozstrzygania spraw dogmatycznych. Zgodne są natomiast z celami Kongresu oświadczenia, które określają stanowisko Kościoła Starokatolickiego, a jednocześnie przyczyniają się do zgody z innymi Kościołami i umożliwiają wspólną postawę wolnych od wpływu Rzymu wspólnot Kościelnych.
Starokatolicyzm nie sprowadza się tylko do opozycji wobec nowych dogmatów Watykanu, a w szczególności do dogmatu o papieskiej nieomylności. Jest to żywy nurt życia Kościelnego, wyrastający z prawdziwego, starego katolicyzmu oraz jednolitego i niepodzielonego Kościoła, przeciwstawiający papiesko-jezuickiej koncepcji Kościoła wezwanie do jedności wszystkich chrześcijańskich wspólnot kościelnych. Dokument podkreśla, że obowiązująca dla chrześcijan jest nauka Chrystusa a nie teologiczne opinie. Jako naukę Chrystusa, a więc dogmat chrześcijański, starokatolicy przyjmują – zgodnie z Deklaracją Utrechcką – to co zostało uznane przez powszechną, stałą i jednomyślną tradycję poszczególnych Kościołów chrześcijańskich.
II Międzynarodowy Kongres Starokatolików w Lucernie, opierając się na praktyce chrześcijańskich Kościołów Narodowych, które uznając ogólne zasady Kościoła powszechnego zachowały swą indywidualność, dał wyraz zasadzie, iż niezbywalnym prawem Kościołów chrześcijańskich tak Wschodu jak i Zachodu jest kierować myślą religijną bez przeszkód zewnętrznych oraz kierować życiem religijnym w sposób odpowiadający narodowym interesom i tradycji. Dokument kończy się przypomnieniem, że ze strony starokatolików nigdy nie brakowało cierpliwości i życzliwości i dlatego od początku proponowali wspólne użytkowanie kościołów i kaplic pod jednym warunkiem równie szczerej wzajemności, ponieważ użytkowanie tych samych kościołów i kaplic przez członków różnych wspólnot byłoby dowodem wzajemnego szacunku i miłości i dużej mierze przyczyniłoby się do umocnienia pokoju religijnego oraz ochrony swobody wiary i sumienia.
Oprócz Kongresów od 1950 roku odbywają się co 1-2 lata Międzynarodowe Zjazdy Teologów Starokatolickich, których celem jest przyczynianie się do pogłębiania wspólnych podstaw wiary w konfrontacji ze współczesną teologią. Zawierając Unię Utrechcką biskupi starokatoliccy wydali wspólny dokument nazywany Deklaracją Utrechcką lub też Utrechcką Deklaracją Wiary jako podstawy wspólnoty biskupów i ich Kościołów.
Deklaracja jest podstawowym dokumentem doktrynalnym wspólnoty starokatolickiej zawierającym zwięzłe ujęcie starokatolickich zasad wiary. Do dokumentu tego nawiązują wszystkie oświadczenia wydane później przez MKBS.
Deklaracja składa się z ośmiu punktów.
Na wstępie biskupi oświadczają, że zachowują starokościelną zasadę wypowiedzianą przez Św. Wincentego z Lerynu: “Id teneamus, quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum es; hoc est etenim vere propriequecatholicum” (“Trzymamy się tego, co wszędzie, co zawsze, co przez wszystkich było wyznawane; to jest bowiem prawdziwie i rzeczywiście katolickie”). Dlatego zachowują wiarę starego Kościoła, tak jak wyrażona ona została w ekumenicznych symbolach i w powszechnie uznanych dogmatycznych orzeczeniach Soborów ekumenicznych nie podzielonego Kościoła pierwszego tysiąclecia.
W punktach 2-4 biskupi odrzucają watykańskie dekrety z dnia 18 lipca 1870 roku o nieomylności i uniwersalnej jurysdykcji papieża, „gdyż stoją one w sprzeczności z wiarą starego Kościoła i burzą starokościelny ustrój”. Uznają historyczny prymat biskupa Rzymu – primus inter pares – tak jak uznawano to na kilku Soborach ekumenicznych i jak czynili to Ojcowie starego Kościoła za zgodą całego Kościoła pierwszego tysiąclecia. Odrzucają też, jako nie mającą uzasadnienia w Piśmie Św. I Tradycji pierwszych stuleci, deklarację papieża Piusa IX o Niepokalanym Poczęciu Maryi.
W punkcie 5 biskupi oświadczają, że nie uznają orzeczeń Soboru Trydenckiego dotyczących dyscypliny, a orzeczenia dogmatyczne uznają o tyle, o ile zgodne są z nauką starego Kościoła.
W punkcie 6 poświęconym Eucharystii biskupi oświadczają, że zachowują wiernie w nienaruszonej formie wiarę w to, że pod postaciami chleba i wina przyjmujemy Ciało i Krew naszego Pana, Jezusa Chrystusa. Sprawowanie Eucharystii w Kościele nie jest ciągłym powtarzaniem czy odnawianiem ofiary pojednania, jaką Chrystus złożył na krzyżu raz na zawsze. Jej ofiarny charakter polega na tym, że stanowi trwałą pamiątkę tej ofiary i jest dokonującym się tu na ziemi realnym uobecnieniem tej jedynej ofiary Chrystusa poniesionej dla zbawienia odkupionej ludzkości, która składana jest nieustannie przez Chrystusa w niebie, gdzie sam Chrystus wstawia się za nami przed obliczem Boga (Hbr 9, 11-24).
W punkcie 7 biskupi wyrażają nadzieję na ponowne zjednoczenie Kościołów chrześcijańskich.
W ostatnim 8 punkcie biskupi wyrażają przekonanie, że przez wierne zachowywanie nauki Jezusa Chrystusa, odrzucając różne błędy spowodowane winą ludzi, wszelkie nadużycia kościelne i dążenia hierarchiczne, najskuteczniej przeciwdziałają niewierze i obojętności religijnej.
Na podstawie Deklaracji Utrechckiej Międzynarodowa Konferencja Biskupów Starokatolickich w dniu 26 grudnia 1950 roku wydała Deklarację o katolickiej doktrynie Maryjnej oraz papieskim dogmacie o Wniebowzięciu Maryi.
Biskupi oświadczają w niej, że w zgodności z jednym, świętym i apostolskim Kościołem wyznają wiarę w Jezusa Chrystusa, jednorodzonego Syna Bożego, Pana naszego, który się począł z Ducha Świętego, narodził się z Maryi Dziewicy. Wyznają także, że Najświętsza Maryja została wybrana przez Boga, aby jako Dziewica stała się za przyczyną Ducha Świętego Matką Słowa Bożego, które z Niej stało się Ciałem i Człowiekiem dla nas ludzi i dla naszego zbawienia, oraz że Kościół nadał Jej imię „Matki Bożej” dla potwierdzenia wiary, że Maryja zrodziła nie tylko człowieka, lecz Chrystusa, od wieków Współistotnego Ojcu, Boga i człowieka w jednej osobie. Biskupi wyznają, że Bóg w swoim Jednorodzonym Synu Jezusie Chrystusie dał nam jedynego Zbawiciela i Pośrednika przez którego zostaliśmy zbawieni i że w Nim objawił to wszystko, co jest konieczne dla naszego zbawienia i to objawienie przez Ducha Świętego przekazał swemu Kościołowi, a wszystko co od tego odbiega lub jest dodane, nie zawiera prawdy danej nam przez Boga.
Dlatego biskupi ponownie odrzucają dogmat według którego biskup Rzymu jest zdolny nieomylnie wypowiadać, stwierdzać i nakazywać jako objawioną przez Boga zbawienną prawdę i że może on to czynić nawet wtedy, kiedy taka nauka nie jest poświadczona w Piśmie Św. ani przez powszechnie uznaną wiarę Kościoła. Ponownie odrzucają dogmat o Niepokalanym Poczęciu Maryi oraz dogmat o wzięciu z ciałem Świętej Dziewicy Maryi do chwały niebieskiej.
Dialog z Kościołem Prawosławnym spowodował wydanie przez Międzynarodową Konferencję Biskupów Starokatolickich Deklaracji w sprawie filioque. W deklaracji tej biskupi stwierdzają, że włączenie filioque do nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary było nie kanoniczne. W kwestii odwiecznego pochodzenia Ducha Świętego Pismo Święte uczy, że Duch Prawdy pochodzi od Ojca (J 15, 26).
Kościoły Starokatolickie zawsze przyjmowały tę naukę Soboru jako swoją własną i przyznaje jej najwyższą rangę autorytetu dogmatycznego. Starokatolicy utrzymują, że w Trójcy Przenajświętszej istnieje tylko jedna zasada i jedno źródło – Ojciec. Akceptują wschodniokościelne sformułowanie, że Duch Święty pochodzi jedynie od Ojca, który jest podstawą i źródłem boskości. Według starokatolików dalsze refleksje o stosunku Syna jako drugiej Osoby Trójcy Świętej do odwiecznego pochodzenia Ducha Świętego muszą być utrzymane w granicach dogmatu trynitarnego Kościoła Powszechnego.
Składające się z trzech części Posłanie Wiary Biskupów zawiera uroczyste oświadczenie MKBS w kwestii norm obowiązujących dla wiary reprezentowanych przez nich Kościołów.
„Wierzymy w apostolskie świadectwo o Jezusie Chrystusie, zawarte w księgach kanonicznych Pisma Św., uznawanych przez niepodzielony Kościół pierwszego tysiąclecia. Boskie Objawienie Nowego Przymierza zostało uprzednio zapowiedziane przez prorocze świadectwo Boskiego Objawienia w Starym Przymierzu, a następnie potwierdzone i szerzej udostępnione przez Ducha Świętego wszystkim wiernym w Chrystusie. Dlatego trwamy niezachwianie przy nieomylnych dogmatycznych orzeczeniach siedmiu uznanych przez cały Kościół Soborów ekumenicznych, dzięki którym trwale zostało obronione przed różnymi herezjami objawienie Trójjedynego Boga, Ojca, Syna i Ducha Świętego, a dzieło naszego koniecznego i prawdziwego zbawienia przez Osobę naszego Zbawiciela Jezusa Chrystusa, prawdziwego Boga i prawdziwego Człowieka — uznane za treść naszej wiary. O jednym, świętym Kościele wierzymy i wyznajemy, że został on wybrany przez Boga przed stworzeniem świata, przygotowany przez święty lud Boży starego Przymierza, założony przez Pana naszego Jezusa Chrystusa i aż do Jego powtórnego przyjścia i ku chwale Jego Imienia jest łaskawie przez Ducha Świętego — mimo wszystkich ludzkich słabości i grzechów — utrzymywany i prowadzony, jako widzialna wspólnota wiary, apostolskiego urzędu, sakramentów i służby Bożej, przepowiadania Ewangelii i posługującej miłości ku wszystkim ludziom, szczególnie jednak ku współwyznawcom, w tej wspólnocie stale kierujemy nasze pełne czci i uwielbienia spojrzenie na Maryję Dziewicę, Matkę naszego Pana i Boga, Jezusa Chrystusa, a następnie na wszystkich apostołów, męczenników, świętych i nauczycieli wiary. Pozostając w jedności tej wspólnoty Kościoła, mamy obowiązek dawać o niej niezłomne świadectwo. Nie jesteśmy jednak w stanie kompetentnie określać granic działania łaski w różnych Kościołach i Wspólnotach chrześcijańskich, które przez grzech rozdziału utraciły widzialną łączność z pełnią prawdy w jednym Kościele. Droga Kościoła poprzez wieki i do wszystkich narodów wymaga teologicznego wyjaśnienia i rozwoju dogmatów i doktryn Kościoła, które jednak tylko dopóty są prawowierne, dopóki nie są sprzeczne z jednością i pełnią Boskiego Objawienia, obecnego w Tradycji Kościoła mocą stale kierującego Kościołem Ducha Świętego. Duch Święty jest tym, który dokonuje uświęcenia wszystkich członków Kościoła i prowadzi dzieło teologiczne poprzez pokusy i błędy ludzkiego umysłu ku ciągle nowemu świadectwu przekazanej prawdy. Duch Święty jest również tym, który we wspólnocie Kościoła powoduje skłonność do wiary wszystkich jego członków i łączy ich zgodnością wyznania ich wiary ze świadectwem apostołów, męczenników, świętych i nauczycieli. Ta święta wspólnota jest szczególnie widoczna w czasie Świętej Eucharystii, kiedy w łączności z prawowitym biskupem sprawowana jest w różnych miejscach Kościoła.
Zgodnie z Tradycją Narodowy Kościół Katolicki zachowuje siedem sakramentów świętych: Chrztu, Bierzmowania, Pokuty, Eucharystii, Namaszczenia Chorych, Kapłaństwa i Małżeństwa, jako misteria Kościoła, przez które zgodnie z wolą Chrystusa dokonuje się nasze zbawienie. Szczególne miejsce wśród tych obrzędów zajmują Chrzest i Eucharystia, co nie znosi ani w niczym nie pomniejsza bezwzględnej wartości pozostałych sakramentów.
Wszystkie sakramenty nawiązują do Wcielenia, śmierci krzyżowej i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa i łączą nas z ciągle działającą Boską mocą. Starokatolicy deklarują swą łączność ze wszystkimi wiernymi pozostającymi w prawowiernej, katolickiej i apostolskiej wierze. Odrzucają uznawanie autorytetu tradycji jednego tylko Kościoła, jak również nie mające uzasadnienia w Piśmie św. i Tradycji roszczenia biskupa rzymskiego do nieomylności i uniwersalnej jurysdykcji, podkreślając jednocześnie, że zachowują to wszystko, w co „zawsze, wszędzie i wszyscy wierzyli”.